Celal Bayar

Mahmut Celal Bayar 16 Mayıs 1883 tarihinde Bursa-Gemlik’te doğdu. Birinci ve orta tahsilini babası Abdullah Fehmi Efendi’nin yanında yapan Bayar, Gemlik mahkeme ve reji kalemine memur olarak girdi. Daha sonra Ziraat Bankası‘nda çalışmaya başladı. Bu ortada Harir Darutariri okuluna devam etti.

1990’da İttihat Terakki Cemiyeti’nin kurduğu gönüllüler taburuna yazıldı. Vakitle bu partinin sayılı üyeleri ortasına girdi. İzmir’de kurulan cemiyetin genel sekreterliğini yürüten Bayar, Kız Lisesi’nin ve Şimendifer Okulunun açılmasına ön ayak oldu.

I. Dünya Savaşı’ndan sonra İzmir’de kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin de aktif üyeleri ortasına katıldı. 1920 tarihinde Bursa milletvekili olarak Büyük Millet Meclisi’ne katılan Bayar, birebir tarihte İktisat Bakanlığı’na vekalet etti. Çerkez Ethem’in isyanı sırasında, Ethem’i ikna etmek için gönderilen heyete başkanlık etti. 1921’de İktisat Başkanlığı’na getirildi. Lozan Konferansı’na müşavir üye olarak katıldı. 1924’te Türkiye İş Bankası‘nı kuran takım içinde yer aldı ve birinci genel müdürü oldu. 1937’de İsmet İnönü‘nün başbakanlıktan ayrılması üzerine, Atatürk tarafından Türkiye Cumhuriyeti’nin 14. Başbakanı olarak tayin edildi ve birinci kabinesini kurdu. Atatürk’ün vefatından sonra, Cumhurbaşkanlığı’na seçilen İsmet İnönü tarafından da başbakan olarak tayin edildi. Daha sonra İnönü ile anlaşamadığından, yerini 3 Mayıs 1939’da Doktor Refik Saydam‘a bıraktı.

CHP’de arkadaşları ile 1945’de Dörtlü Takrir’i verinceye kadar misyon aldı ve bu tarihte Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti’yi kurdu. 14 Mayıs 1950 genel seçimlerinde genel başkanı bulunduğu Demokrat Partinin iktidarı büyük çoğunlukla kazanması ile 22 Mayıs 1950’de toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi Bayar’ı Cumhurbaşkanlığına seçti. 1954-1957 genel seçimlerinden sonra da Meclis tarafından Cumhurbaşkanlığına seçilen Celal Bayar, 10 yıllık Cumhurbaşkanlığı periyodunda Adnan Menderes’i başbakan olarak tayin etti.

Bayar, 27 Mayıs 1960’da Türk Silahlı Kuvvetleri‘nin idareye el koymaları ile tutuklanarak Yassıada’ya götürüldü. 16 ay süren soruşturma ve yargılamadan sonra, Yassıada Yüksek Adalet Divanı tarafından, 15 Demokrat Parti, ileri geleni ile birlikte idama mahkum edildi.(15 Eylül 1961)

Milli Birlik Komitesi, idamlardan üçünü (Menderes, Kuvvetli, Polatkan) onaylarken, başta Celal Bayar olmak üzere, 12 Demokrat Parti ileri geleninin idam kararını müebbet mahpusa çevirdi.

Yassıada’dan Kayseri cezaevine götürülen Bayar, orada rahatsızlandı, konutunda tedavi edilmek üzere özgür bırakıldı (7 Kasım 1964).

22 Ağustos 1986 tarihinde İstanbul‘da vefat etti.

Reşide Eynegöllüzade Hanım ile evlenen Bayar Üç çocuk babası idi ve Fransızca bilirdi.

Çocukları Refii Bayar, Turgut Bayar, Dr. Nilüfer Bayar Gürsoy‘dur.