Charles de Gaulle

Fransız devlet adamı, asker ve muharrir, Fransa’da Beşinci Cumhuriyet’in mimarı. Askeri Akademi’yi bitirdikten sonra orduya katıldı ve I. Dünya Savaşı’nda Almanya’ya esir düştü. Savaş sonrasında 1925’te Yüksek Savaş Kurulu üyeliğine getirildi. Çeşitli Fransız kolonilerinde misyon yaptıktan sonra Kurul Sekreterliği üyeliğine kabul edildi. II. Dünya Savaşı’nın başlaması ile tuğgenerallığa yükselen Gaulle, Almanya ile ateşkesin imzalanması üzerine İngiltere’ye gitti. Onun itinasız bir ortaya toplanmış bir avuç siyasal yandaşında ve ilerde Özgür Fransa Kuvvetlerini oluşturacak gönüllülerden öbür destekçisi yoktu. Londra’da İngiliz hükümetiyle alakalarını yürütmekte zahmetlerle karşılaşan de Gaulle, alınganlığı ve yanlış yargılarıyla sık sık gerginliğin daha da artmasına neden oldu. 1943’te karargahı, Cezayir’e taşıdı ve Fransız Ulusal Kurtuluş Komitesi’nin başına geçti. Eylül 1944’te kurduğu gölge kabine ile birlikte Paris’e döndükten sonra birbirini izleyen iki süreksiz hükümetin başkanlığına getirildi. Lakin koalisyon partileri ile ortasındaki sürtüşmeler sonucu Ocak 1946’da birden başbakanlıktan istifa etti.

Sonraları 1958’e kadar de Gaulle’ün siyasal yaşama dönmesi için çeşitli istekler ve görüşler ortaya çıktı. Mayıs 1958’de, Cezayir’deki Fransız birliklerinin Dördüncü Cumhuriyet idareye karşı başlattıkları ayaklanmanın ülkeyi iç savaşa yanlışsız sürüklemesi sonucunda vazifeye çağırılan de Gaulle Aralık 1958’de Cumhurbaşkanlığına seçildi. De Gaulle, yurttaşların kendisini lakin bir buhran devrinde kabul edebileceğini bildiği için kamuoyunun takviyesini daima kılmak emeliyle Parlamento’daki “partiler sistemi”nin gücünü kırmak zorunda olduğuna inanıyordu. Bu durumda evvel, Cumhurbaşkanının hükümet siyasetlerini denetleme yetkisini kabul ettirme sonra da seçimler ya da referandumlar aracılığıyla bu kontrolü daima kılma taktiği uyguladı.

De Gaulle, dış siyasette çoklukla A.B.D. aykırısı olarak nitelenen tavırlar aldı. 1966’da Fransa’nın NATO’nun askeri kanadından ayrıldığına ilan etti. Sovyetler Birliği ve öbür sosyalist ülkelerle bağlantılar geliştirerek 1964’te Çin Halk Cumhuriyeti’ni tanıdı.

1969’da yapılan bu referandumda başarısızlığa uğrayan de Gaulle Cumhurbaşkanlığından istifa etti. De Gaulle’ün Türkçeye’de çevrilmiş askerlik ve siyaset hakkında kitapları vardı.

*Beşinci Cumhuriyet: 1958 yılında De Gaulle öncülüğünde başlatılan anayasa değişikliğinin ismidir. Bu uygulama Fransa’nın 1950’lerde kaybetmeye başladığı sömürgelerinin olutturduğu küçülme devrinden de etkilenen siyasal buhranın bir eseri olarak ortaya çıkmıştır. Dördüncü Cumhuriyet’in istikrarsız hükümetlerinin ve güçlü ama çok partili yasama organının Fransa’nın yönetilmesini zorlaştırdığı fikriyle hareket ederek, bir ulusal askeri kahraman olan General Charles de Gaulle’ün liderliğinde istikrarlı hükümet uygulamasını yerleştirmek üzere yarı-başkanlık rejimi kurulmuştur (Hayward, 1983: 14-17; Pickles, 1962: 26). Bu rejim direkt doğruya de Gaulle’ün istek ve direktifleri temel alınarak yapılan bir anayasaya dayanmaktadır. Bilhassa 1962 değişikliğinden sonraki Fransız Anayasası halk tarafından yedi yıllığına seçilen bir lider, halk oyuyla seçilen bir Millet Meclisi ve Senato’dan ibaret çift meclisli bir yasama organı, liderin atadığı ve yasama organına karşı güvenoyu ile sorumlu, ancak lider tarafından azledilebilen bir başbakan ve bakanlar kurulu ve bağımsız yargıyı öngörmektedir. İki turlu çoğunluk ve dar bölge aslına nazaran yapılan seçimlerle nisbi temsil korunurken, başkanlık kurumunun harika yetkilerle donatıldığı görülmektedir (Pierce, 1968: 48-67; Hayward, 1993: 36-75)